مجله مطالعات ناتوانی (علمی- پژوهشی)

چکیده
هدف: توان‌بخشی شامل انجام مکرر تکالیف پیش‌روندهٔ مرتبط با فرآیندهای عالی شناختی در طی بازهٔ زمانی مشخص، جهت بهبود عملکرد فرد در تکالیف آموزش‌دیده و همچنین انتقال اثر به سایر تکالیف و حیطه‌های زندگی فرد تعریف می‌شود. پژوهش حاضر با هدف مقایسهٔ اثربخشی دو رویکرد توان‌بخشی و دارودرمانی در بهبود نشانه‌های بالینی و کارکرد تحصیلی کودکان مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی انجام شد. 
روش‌بررسی: طرح پژوهش نیمه‌‌آزمایشی و با سنجش‌های پس‌آزمون و پیگیری بود. پژوهش در یک طرح یک‌سر کور، سه گروه را باهم مقایسه کرد. ۴۸ کودک مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی به‌شیوهٔ نمونه‌گیری ملاکی انتخاب شده و براساس شدت اختلال و نمرهٔ هوش‌بهر همتا شدند و به‌طور تصادفی به سه گروه توان‌بخشی شناختی‌حرکتی (۱۶ نفر)، دارودرمانی (۱۶ نفر) و کنترل فعال (۱۶ نفر) تقسیم گردیدند. تمام شرکت‌کنندگان توسط فرم کوتاه سه خرده‌آزمونی هوش وکسلر کودکان- تجدیدنظرشده، آزمون دیکته و نمرهٔ حساب وکسلر آزمون گردیدند. والدین آن‌ها نیز این کودکان را با پرسشنامهٔ علائم مرضی کودک-۴ (CSI-4) و ویرایش چهارم مقیاس سوانسون، نولان و پلهام (SNAP-IV) رتبه‌بندی نمودند. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس چند‌متغیری، تحلیل واریانس یک‌راهه و آزمون‌های تی وابسته با تصحیح بن فرونی، تحلیل شدند. 
یافته‌ها: رویکرد توان‌بخشی در مقایسه با دارودرمانی منجر‌به بهبودی بیشتر در ریخت عمدتاً بی‌توجه (۰٫۰۱۲=p) و تمام زیر‌مؤلفه‌های نوشتاری (۰٫۰۱>p) به‌جز زیر‌مؤلفه‌های خطای ارائه و حذف دیکته شد. اما با‌وجود اثربخشی توان‌بخشی در بهبود نمرهٔ حساب (۰٫۰۳۴=p) و کاهش نشانه‌های خرده‌مقیاس عمدتاً بیش‌فعالی/ تکانشگر (۰٫۰۴۲=p) و خرده‌مقیاس ترکیبی (۰٫۰۲۳=p) کودکان؛ در مقایسه نتایج آن با دارودرمانی تفاوت معناداری بین دو گروه یافت نشد. 
نتیجه‌گیری: به‌طور‌کلی این یافته‌ها بیانگر آن است که می‌توان از رویکرد توان‌بخشی به‌عنوان یک فن‌درمانی مکمل دارودرمانی استفاده کرد.